بیشترین صادرات محصولات پتروشیمی

ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان، با تولید بیش از 70 میلیون تن محصولات پتروشیمی در سال، سهم قابل توجهی از صادرات جهانی این محصولات را به خود اختصاص داده است. در سال ۲۰۲۲، صادرات محصولات پتروشیمی ایران به بیش از 60 کشور جهان، ارزشی بالغ بر 15 میلیارد دلار داشت و این صنعت به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمد غیرنفتی کشور محسوب می‌شود. دسترسی به منابع غنی نفت و گاز، موقعیت جغرافیایی استراتژیک و توسعه زیرساخت‌های صنعتی، ایران را به یکی از بازیگران کلیدی بازار جهانی پتروشیمی تبدیل کرده است. در ادامه، به بررسی محصولات پتروشیمی با بیشترین صادرات، مقاصد اصلی صادراتی و چشم‌انداز آینده این صنعت پرداخته می‌شود.

بر اساس اطلاعات موجود، حجم و ارزش صادرات محصولات پتروشیمی ایران در سال‌های اخیر تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تحریم‌ها، تغییرات قیمت جهانی، ظرفیت تولید داخلی و چالش‌های لجستیکی قرار گرفته است. به عنوان مثال، در سال ۱۴۰۲ (مارس 2023 تا مارس 2024)، گزارش‌ها نشان می‌دهند که حدود 30 میلیون تن محصولات پتروشیمی به ارزش 19.4 میلیارد دلار صادر شده است. این رقم نسبت به سال ۱۴۰۱ کاهش 28.6 درصدی را از نظر ارزشی نشان می‌دهد که عمدتاً به دلیل افت قیمت جهانی محصولات و محدودیت‌های صادراتی بوده است. با این حال، پیش‌بینی‌ها برای سال ۱۴۰۳ (مارس 2024 تا مارس 2025) از افزایش صادرات به حدود 34 میلیون تن با ارزشی بین 13 تا 20 میلیارد دلار حکایت دارد که نشان‌دهنده تلاش برای بهبود عملکرد این بخش است.

آمار ۹ ماه نخست سال ۱۴۰۳

در ۹ ماه نخست سال ۱۴۰۳ (مارس تا دسامبر 2024)، آمارهای متفاوتی از مراجع رسمی ارائه شده که نشان‌دهنده عدم هماهنگی در گزارش‌دهی است. گمرک ایران اعلام کرده که صادرات محصولات پتروشیمی در این دوره به 19.5 میلیارد دلار رسیده است. در مقابل، دبیر انجمن کارفرمایی پتروشیمی رقم 10 میلیارد دلار را برای همین بازه زمانی گزارش داده است. این اختلاف 9.5 میلیارد دلاری بین دو منبع رسمی، سؤالاتی درباره دقت و شفافیت داده‌ها ایجاد کرده و نیاز به بررسی بیشتر را برجسته می‌کند. با توجه به این تناقض، نمی‌توان به‌طور قطعی یکی از این ارقام را تأیید کرد، اما می‌توان فرض کرد که حقیقت احتمالاً بین این دو عدد قرار دارد و عوامل مختلفی مانند روش محاسبه، ثبت صادرات یا تأثیر تحریم‌ها ممکن است در این تفاوت نقش داشته باشند.

محصولات اصلی و بازارهای هدف

محصولات اصلی صادراتی پتروشیمی ایران شامل متانول، پلی‌اتیلن، اوره، اتیلن، پروپان مایع‌شده، بوتان و گاز طبیعی مایع‌شده هستند که به بازارهای متنوعی نظیر چین، هند، ترکیه، روسیه، آسیای شرقی و آفریقا صادر می‌شوند. به عنوان مثال، در سال ۱۴۰۲، متانول با سهم 29 درصد، اوره با 18 درصد و پلی‌اتیلن با 12 درصد بیش از نیمی از صادرات پتروشیمی را تشکیل داده‌اند. همچنین، در دو ماه نخست سال ۱۴۰۳، صادرات 8.3 میلیون تن به ارزش 3.5 میلیارد دلار گزارش شده که رشدی 8 درصدی از نظر ارزشی نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته است. این آمار نشان‌دهنده تداوم تقاضای جهانی برای محصولات ایران علی‌رغم چالش‌هاست.

تحلیل و پیش‌بینی

اختلاف در آمارهای ارائه‌شده توسط گمرک و انجمن کارفرمایی پتروشیمی ممکن است به تفاوت در روش‌های گزارش‌دهی (مانند در نظر گرفتن صادرات غیرمستقیم یا محموله‌های ثبت‌نشده) یا تأثیر تحریم‌ها بر شفافیت داده‌ها مربوط باشد. با این حال، روند کلی نشان می‌دهد که صنعت پتروشیمی ایران همچنان پتانسیل بالایی برای رشد دارد. پیش‌بینی افزایش صادرات به 34 میلیون تن تا پایان سال ۱۴۰۳، با توجه به ظرفیت تولید 91 میلیون تنی فعلی و برنامه‌ریزی برای رسیدن به 131.5 میلیون تن تا پایان برنامه هفتم توسعه، حاکی از عزم کشور برای توسعه این صنعت است. این هدف نیازمند حدود 40 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید است که با توجه به چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و کمبود خوراک پایدار (نظیر گاز)، تحقق آن دشوار اما ممکن به نظر می‌رسد.

چالش‌ها و فرصت‌ها

کاهش 28.6 درصدی ارزش صادرات در سال ۱۴۰۲ و ناترازی گاز (با میانگین تحویل روزانه 77 میلیون مترمکعب به پتروشیمی‌ها) از چالش‌های اصلی این صنعت هستند. از سوی دیگر، فرصت‌هایی مانند افزایش تقاضای جهانی برای متانول و اوره، و همچنین بهبود زیرساخت‌های صادراتی، می‌تواند به جبران این کاستی‌ها کمک کند. رفع اختلافات آماری و افزایش شفافیت نیز از ضروریات برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر در آینده است.

ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان، سهم قابل توجهی از صادرات جهانی این محصولات را به خود اختصاص داده است. در زیر به مهم‌ترین محصولات پتروشیمی که بیشترین صادرات را دارند اشاره می‌شود:

• تولید سالانه: بیش از 14 میلیون تن (معادل حدود 10 درصد از کل تولید جهانی).
• کاربردها: تولید سوخت‌های پاک (مانند MTBE و DME)، صنایع شیمیایی، تولید پلاستیک، فرمالدهید و حلال‌ها.
• مقاصد صادراتی: چین (بزرگترین واردکننده)، هند، کره جنوبی، ژاپن و کشورهای جنوب شرق آسیا.
• سهم صادرات: متانول حدود 25 درصد از کل صادرات پتروشیمی ایران را تشکیل می‌دهد.

• تولید سالانه پلی اتیلن: بیش از 6 میلیون تن.
• انواع: پلی‌اتیلن سبک (LDPE)، پلی‌اتیلن سنگین (HDPE) و پلی‌اتیلن خطی سبک (LLDPE).
• کاربردها: تولید محصولات پلاستیکی مانند بسته‌بندی‌ها، کیسه‌ها، لوله‌ها و اسباب‌بازی‌ها.
• مقاصد صادراتی: چین، ترکیه، کشورهای اروپایی و جنوب شرق آسیا.
• سهم صادرات: پلی‌اتیلن حدود 20 درصد از صادرات پتروشیمی ایران را به خود اختصاص داده است.

• تولید سالانه پلی پروپیلن: بیش از 4 میلیون تن.
• کاربردها: صنایع بسته‌بندی، خودروسازی، لوازم خانگی، نساجی و تولید الیاف مصنوعی.
• مقاصد صادراتی: چین، هند، ترکیه و کشورهای اروپایی.
• سهم صادرات: پلی‌پروپیلن حدود 15 درصد از صادرات پتروشیمی ایران را تشکیل می‌دهد.

• تولید سالانه اوره: بیش از 6 میلیون تن (ایران چهارمین تولیدکننده بزرگ اوره در جهان).
• کاربردها: استفاده در کشاورزی به عنوان کود نیتروژنه.
• مقاصد صادراتی: هند (بزرگترین واردکننده)، برزیل، کشورهای آفریقایی و جنوب شرق آسیا.
• سهم صادرات: کودهای شیمیایی حدود 15 درصد از صادرات پتروشیمی ایران را شامل می‌شوند.

• تولید سالانه: بیش از 10 میلیون تن.
• کاربردها: سوخت خانگی (LPG)، صنعتی و به عنوان خوراک پتروشیمی.
• مقاصد صادراتی: چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و کشورهای جنوب شرق آسیا.
• سهم صادرات: گازهای مایع حدود 10 درصد از صادرات پتروشیمی ایران را تشکیل می‌دهند.

• تولید سالانه: بیش از 3 میلیون تن.
• کاربردها: تولید پلاستیک‌ها، رزین‌ها، الیاف مصنوعی و مواد شیمیایی خاص.
• مقاصد صادراتی: چین، هند، ترکیه و کشورهای اروپایی.
• سهم صادرات: آروماتیک‌ها حدود 5 درصد از صادرات پتروشیمی ایران را شامل می‌شوند.

محصولات پتروشیمی ایران به بیش از ۶۰ کشور جهان صادر می‌شود. بر اساس آمار موجود، در سال ۲۰۲۴، چین، هند و ترکیه همچنان به‌عنوان مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران باقی مانده‌اند.

چین: بزرگ‌ترین واردکننده محصولات پتروشیمی ایران است. این کشور عمدتاً متانول، پلیمرها و گازهای مایع را از ایران خریداری می‌کند.

هند: دومین مقصد بزرگ صادراتی ایران با تمرکز بر واردات کودهای شیمیایی (اوره) و متانول است.

ترکیه: یکی دیگر از مقاصد مهم صادراتی ایران است که بر واردات پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن تمرکز دارد.

کشورهای جنوب شرق آسیا: کشورهایی مانند کره جنوبی، ژاپن، اندونزی و مالزی نیز از واردکنندگان محصولات پتروشیمی ایران هستند.

اروپا: کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا و آلمان نیز بخشی از محصولات پتروشیمی ایران را وارد می‌کنند.

این آمار نشان‌دهنده تنوع مقاصد صادراتی و اهمیت محصولات پتروشیمی ایران در بازارهای جهانی است.

صنعت پتروشیمی ایران در سال‌های اخیر برنامه‌های توسعه‌ای گسترده‌ای را برای افزایش ظرفیت تولید و تنوع‌بخشی به محصولات خود اجرا کرده است.

افزایش ظرفیت تولید:

بر اساس برنامه‌های توسعه‌ای، ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی ایران تا سال ۲۰۲۵ به حدود ۱۸۰ میلیون تن خواهد رسید. این افزایش ظرفیت با اجرای پروژه‌های جدید مانند پتروشیمی بوشهر، پتروشیمی سیراف و توسعه واحدهای موجود محقق خواهد شد. همچنین، پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید متانول تا سال ۲۰۲۵ به ۳۴ میلیون تن افزایش یابد.

تنوع‌بخشی به محصولات صادراتی:

برنامه‌هایی برای تولید محصولات با ارزش افزوده بالا مانند مواد شیمیایی خاص (Specialty Chemicals)، کاتالیست‌ها و پلیمرهای پیشرفته در دست اجراست. این اقدامات با هدف افزایش سودآوری و رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی صورت می‌گیرد.

افزایش سهم بازار جهانی:

با توجه به رشد تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی، انتظار می‌رود سهم ایران در بازار جهانی از ۲ درصد فعلی به ۵ درصد تا سال ۲۰۳۰ افزایش یابد. این هدف با افزایش ظرفیت تولید و تنوع‌بخشی به محصولات قابل دستیابی است.

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها:

توسعه بنادر صادراتی مانند بندر امام خمینی، احداث خطوط لوله انتقال گاز خوراک پتروشیمی‌ها و راه‌اندازی واحدهای جدید فرآوری مواد اولیه بخشی از برنامه‌های زیرساختی است. این سرمایه‌گذاری‌ها به بهبود زنجیره تأمین و افزایش کارایی در صنعت پتروشیمی کمک خواهد کرد.

تمرکز بر بازار آسیا:

با توجه به رشد سریع اقتصادی کشورهای آسیایی مانند چین، هند و جنوب شرق آسیا، تمرکز بر این بازارها همچنان اولویت اصلی خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود سهم صادرات به آسیا از ۷۰ درصد فعلی به ۸۰ درصد تا سال ۲۰۲۷ افزایش یابد. این استراتژی با هدف بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در بازارهای در حال رشد آسیایی تدوین شده است.

این برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها نشان‌دهنده تعهد ایران به توسعه صنعت پتروشیمی و افزایش حضور در بازارهای جهانی است.

صادرات محصولات پتروشیمی تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که می‌تواند بر روند آن تأثیرگذار باشد. یکی از این عوامل قیمت جهانی نفت و گاز است که به عنوان مواد اولیه اصلی در تولید محصولات پتروشیمی محسوب می‌شوند. نوسانات قیمت نفت می‌تواند به طور مستقیم بر هزینه‌های تولید و در نتیجه بر قیمت نهایی محصولات تأثیر بگذارد.

در ضمن سیاست‌های دولتی و قوانین مربوط به صادرات نیز می‌توانند بر این صنعت تأثیرگذار باشند. به عنوان مثال تعرفه‌های صادراتی و محدودیت‌های تجاری مانع از توسعه صادرات می‌شوند. علاوه بر این رقابت در بازار جهانی و پیشرفت‌های فناوری نیز از دیگر عوامل مؤثر بر صادرات محصولات پتروشیمی هستند. کشورهایی که توانایی بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید را دارند، می‌توانند در بازار جهانی موفق‌تر عمل کنند.

شرکت شبیر شیمی یکی از برجسته‌ترین صادرکنندگان محصولات پتروشیمی در ایران است که با تمرکز بر کیفیت، نوآوری و ارائه خدمات حرفه‌ای، جایگاه ویژه‌ای در بازارهای بین‌المللی به دست آورده است. این شرکت طیف گسترده‌ای از محصولات پتروشیمی شامل پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، متانول، کودهای شیمیایی (اوره و آمونیاک) و آروماتیک‌ها را به کشورهای مختلف صادر می‌کند. با بهره‌گیری از شبکه گسترده مشتریان جهانی و زیرساخت‌های قوی، شبیر شیمی نقش مهمی در توسعه صادرات محصولات پتروشیمی ایران ایفا می‌کند. این شرکت با چشم‌انداز گسترش سهم خود در بازارهای جهانی و ارائه محصولات با ارزش افزوده بالا، به یکی از بازیگران کلیدی صنعت پتروشیمی تبدیل شده است.