معرفی انواع محصولات پتروشیمی

آیا می دانستید که بخش گسترده‌ای از محصولات مورد استفاده در زندگی روزمره ما را محصولات پتروشیمی تشکیل می‌دهند؟ ظروف پلاستیک، کودهای کشاورزی و داروها مثال‌هایی بارز از حضور پررنگ این محصولات در زندگی همه ما هستند.

صنعت پتروشیمی یکی از صنایع شگفت‌انگیز است که به تولید فرآورده‌های شیمیایی نظیر پلاستیک، کود، و مواد دارویی از خوراک پتروشیمی، یعنی نفت خام و گاز طبیعی، می‌پردازد. در واقع هر محصولی که از فرآوری نفت خام و گاز طبیعی به دست آمده و به طور مستقیم یا به عنوان ماده اولیه مورد نیاز صنایع پایین دستی مورد استفاده قرار گیرد، جزء محصولات پتروشیمی است. پلیمرها، کودها، سوخت‌های شیمیایی و آروماتیک‌ها نمونه‌هایی از این محصولات محسوب می‌شوند.

کاربرد گسترده محصولات پتروشیمی در دنیای امروز، اهمیت شناخت آن‌ها را برای صنایع بزرگ و کوچک نظیر خودروسازی، ساخت‌وساز، بسته‌بندی و… و نیز افراد علاقه‌مند به اوج رسانده‌اند. از همین رو ما در این مقاله بر آن شده‌ایم که به معرفی محصولات پتروشیمی و انواع و فرآیندهای تولید آن‌ها پرداخته و شما را با اهمیت بی چون و چرای آن‌ها در زنجیره ارزش آشنا کنیم.

محصولات پتروشیمی، مواد شیمیایی و پلیمری هستند که از نفت خام یا گاز طبیعی به دست می‌آیند. واژه “پتروشیمی” از ترکیب “پترول” (نفت) و “شیمی” تشکیل شده و به موادی اشاره دارد که از طریق فرآیندهای شیمیایی از هیدروکربن‌های موجود در نفت و گاز تولید می‌شوند. این محصولات به دلیل تنوع و کاربردهای گسترده، نقش اساسی در زندگی روزمره و صنایع مختلف دارند.

این محصولات شامل طیف وسیعی از مواد اولیه و کالاهای نهایی مانند پلاستیک‌ها (پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن)، کودهای شیمیایی (اوره، آمونیاک)، مواد دارویی، لاستیک، چسب، رنگ، مواد شوینده، حلال‌ها، و پارچه‌های مصنوعی (نایلون، پلی‌استر) هستند. با توجه به افزایش تقاضا برای مواد مصنوعی و پلیمرها، محصولات پتروشیمی به یکی از ارکان اصلی صنایع شیمیایی، خودروسازی، کشاورزی، بسته‌بندی، نساجی و ساخت‌وساز تبدیل شده‌اند.

محصولات پتروشیمی را در یک سلسله مراتب کلی به سه دسته مواد شیمیایی پایه، مواد شیمیایی میانی و محصولات نهایی تقسیم‌بندی می‌کنند. در ادامه هر یک از این محصولات را معرفی و به اختصار مورد بحث و بررسی قرار می‌دهیم.

مواد شیمیایی پایه، به‌عنوان ستون فقرات صنعت پتروشیمی، بلوک‌های سازنده اولیه برای تولید محصولات متنوع پتروشیمی هستند. این مواد به دلیل کاربرد گسترده و تولید در مقیاس بالا، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. دو گروه اصلی مواد شیمیایی پایه عبارتند از:

الف) آلفین‌ها (الکن‌ها)

آلفین‌ها یا آلکن‌ها، هیدروکربن‌های غیراشباع با فرمول کلی Cn H2n هستند که حداقل یک پیوند دوگانه کربن-کربن دارند. این ترکیبات به‌ندرت در طبیعت یافت می‌شوند و عمدتاً از طریق فرآیندهای صنعتی نظیر کراکینگ بخار یا هیدروکراکینگ تولید می‌گردند. مهم‌ترین آلفین‌ها شامل اتیلن، پروپیلن و بوتادین هستند که در صنایع زیر کاربرد دارند:

• تولید پلاستیک‌های متنوع (مانند پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن)
• ساخت لاستیک مصنوعی و چسب‌های صنعتی
• تولید مواد شوینده و حلال‌ها
• بسته‌بندی مواد غذایی و محصولات مصرفی

ب) آروماتیک‌ها

آروماتیک‌ها گروهی از هیدروکربن‌های حلقوی با حداقل یک حلقه بنزنی هستند که به دلیل ساختار پایدار و خواص شیمیایی منحصربه‌فردشان شناخته می‌شوند. بنزن، تولوئن و زایلن از مهم‌ترین آروماتیک‌ها هستند که در موارد زیر به کار می‌روند:

• تولید مواد شیمیایی پایه و مشتقات صنعتی
• ساخت داروها و ترکیبات دارویی
• تولید پلیمرهای پیشرفته (مانند پلی‌استایرن)
• تأمین سوخت‌های صنعتی و افزودنی‌های سوختی

مواد شیمیایی میانی، حلقه واسط بین مواد پایه و محصولات نهایی هستند که با تبدیل مواد شیمیایی پایه به ترکیبات پیچیده‌تر، زمینه‌ساز تولید محصولات نهایی می‌شوند. این مواد به دلیل نقش کلیدی در فرآیندهای شیمیایی، از اهمیت بالایی برخوردارند. برخی از پرکاربردترین مواد میانی شامل موارد زیر هستند:

• استایرن: ماده اولیه تولید پلی‌استایرن و لاستیک‌های مصنوعی
• مونواتیلن گلیکول (MEG): مورد استفاده در تولید پلی‌استرها و ضد یخ
• ملانین: کاربرد در رزین‌های صنعتی و پوشش‌های مقاوم

محصولات نهایی پتروشیمی به دو صورت مورد استفاده قرار می‌گیرند: یا مستقیماً در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرند یا به‌عنوان مواد اولیه در صنایع پایین‌دستی به کار می‌روند. این محصولات با تنوع بالا و کاربردهای گسترده، شامل موارد زیر هستند:

• پلی‌اتیلن: پرکاربرد در تولید فیلم‌های پلاستیکی، لوله‌ها و ظروف
• پلی‌وینیل کلراید (PVC): مورد استفاده در لوله‌کشی، پروفیل‌های ساختمانی و کابل‌ها
• رزین‌ها: کاربرد در پوشش‌ها، چسب‌ها و کامپوزیت‌ها
• فیبرهای مصنوعی: استفاده در صنایع نساجی و تولید پارچه‌های مصنوعی

ایران، با بیش از 33 تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی و حدود 157 میلیارد بشکه ذخایر نفت خام قابل برداشت، جایگاه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان را به خود اختصاص داده است. این ظرفیت عظیم، توسعه صنعت پتروشیمی و تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز را در کشور به سادگی امکان‌پذیر می‌سازد. صنعت پتروشیمی به دلیل درآمدزایی ارزی و ایجاد ارزش افزوده، رتبه نخست را در میان صنایع تولیدی ایران کسب کرده است.

محصولات پتروشیمی ایران به عنوان یکی از ستون‌های اصلی صنعت نفت و گاز کشور، نقشی کلیدی در تأمین نیازهای داخلی، توسعه صنایع پایین‌دستی و صادرات ایفا می‌کنند. این محصولات در دسته‌بندی‌های متنوعی قرار می‌گیرند که هر یک کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند. (در ادامه، دسته‌بندی جامع و دقیق محصولات پتروشیمی ایران همراه با توضیحات و کاربردهای آن‌ها ارائه می‌شود).

پلیمرها از مهم‌ترین محصولات پتروشیمی ایران هستند که به دلیل تنوع و انعطاف‌پذیری در کاربرد، در صنایع مختلفی مانند بسته‌بندی، خودروسازی، ساخت‌وساز، نساجی، پزشکی و الکترونیک استفاده می‌شوند. این مواد به دلیل خواص مکانیکی، مقاومت شیمیایی و قابلیت بازیافت، جایگاه ویژه‌ای در بازارهای داخلی و جهانی دارند. مهم‌ترین پلیمرهای تولیدی در ایران عبارتند از:

• پلی‌اتیلن (PE): شامل انواع سبک (LDPE)، سنگین (HDPE) و سبک خطی (LLDPE). کاربردها: تولید فیلم‌های پلاستیکی، لوله‌ها، مخازن، بطری‌ها و کیسه‌های پلاستیکی.
• پلی‌پروپیلن (PP): مورد استفاده در تولید الیاف، قطعات خودرو، ظروف بسته‌بندی و تجهیزات پزشکی.
• پلی‌وینیل کلراید (PVC): کاربرد در لوله‌کشی، کابل‌های برق، پروفیل‌های ساختمانی و پوشش‌های کف.
• پلی‌اتیلن ترفتالات (PET): استفاده در بطری‌های نوشیدنی، فیلم‌های بسته‌بندی و الیاف پلی‌استر.
• پلی‌استایرن (PS): شامل انواع معمولی (GPPS)، مقاوم (HIPS) و فوم (EPS). کاربرد در بسته‌بندی، ظروف یک‌بارمصرف و عایق‌های ساختمانی.
• اکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS): استفاده در قطعات خودرو، لوازم خانگی و اسباب‌بازی‌ها.
• استایرن بوتادین رابر (SBR): کاربرد در تولید تایر خودرو، کفپوش و نوار نقاله.
• پلی‌کربنات (PC): مورد استفاده در تولید شیشه‌های مقاوم، لنزهای نوری و قطعات صنعتی.
• اپوکسی رزین: استفاده در پوشش‌های صنعتی، چسب‌ها و کامپوزیت‌ها.

آروماتیک‌ها ترکیبات حلقوی با ساختار شیمیایی خاص هستند که به‌عنوان مواد اولیه در تولید پلاستیک‌ها، الیاف مصنوعی، رزین‌ها، رنگ‌ها و حلال‌های صنعتی کاربرد دارند. این محصولات به دلیل تقاضای بالا در صنایع شیمیایی و پلیمری، از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران محسوب می‌شوند. محصولات اصلی این دسته شامل:

• بنزن: ماده اولیه برای تولید استایرن، نایلون و مواد شوینده.
• تولوئن: کاربرد در حلال‌ها، رنگ‌ها و مواد منفجره (TNT).
• زایلن‌ها (پارازایلن، ارتوزایلن، مخلوط زایلن): استفاده در تولید PET، حلال‌ها و رزین‌ها.
• اتیل بنزن: ماده اولیه برای تولید استایرن.
• استایرن: کاربرد در تولید پلی‌استایرن و رزین‌های ABS.

الفین‌ها یا هیدروکربن‌های غیراشباع، از مواد پایه در صنعت پتروشیمی هستند که به‌عنوان خوراک برای تولید پلیمرها، مواد شیمیایی و محصولات صنعتی استفاده می‌شوند. این مواد به دلیل واکنش‌پذیری بالا، در زنجیره تولید محصولات پتروشیمی نقش کلیدی دارند. مهم‌ترین الفین‌های تولیدی در ایران عبارتند از:

• اتیلن: ماده اولیه برای تولید پلی‌اتیلن، اتیلن گلایکول و سایر مشتقات.
• پروپیلن: مورد استفاده در تولید پلی‌پروپیلن، پروپیلن گلایکول و اکریلونیتریل.
• بوتادین: کاربرد در تولید لاستیک مصنوعی (SBR) و رزین‌های ABS.

این دسته شامل محصولات شیمیایی است که در صنعت کشاورزی برای بهبود حاصلخیزی خاک و افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی استفاده می‌شوند. ایران به دلیل دسترسی به منابع گازی فراوان، یکی از تولیدکنندگان عمده کودهای نیتروژنی در منطقه است. محصولات این دسته شامل:

• اوره: پرکاربردترین کود نیتروژنی برای تغذیه گیاهان.
• آمونیاک: ماده اولیه برای تولید اوره و سایر کودها.
• نیترات آمونیوم: استفاده در کودهای کشاورزی و مواد منفجره صنعتی.
• سولفات آمونیوم: کود مناسب برای خاک‌های قلیایی.
• دی‌آمونیوم فسفات (DAP): کود فسفاتی برای تقویت ریشه گیاهان.

این دسته شامل مواد شیمیایی است که به‌عنوان مواد اولیه در تولید محصولات پتروشیمی دیگر، پلاستیک‌ها، حلال‌ها و مواد صنعتی استفاده می‌شوند. این محصولات به دلیل تنوع و کاربرد گسترده، از اهمیت بالایی برخوردارند. مهم‌ترین محصولات این دسته عبارتند از:

• متانول: کاربرد در تولید فرمالدئید، اسید استیک و سوخت‌های زیستی.
• اسید استیک: استفاده در تولید وینیل استات، رنگ‌ها و چسب‌ها.
• اتیلن گلایکول (MEG، DEG، TEG): کاربرد در تولید پلی‌استر، ضد یخ و حلال‌ها.
• فرمالدئید: ماده اولیه برای تولید رزین‌ها و چسب‌های صنعتی.
• دی‌اکتیل فتالات (DOP): نرم‌کننده در تولید PVC.
• آلکیل بنزن خطی (LAB): ماده اولیه برای تولید شوینده‌ها.
• اتانول آمین‌ها (MEA، DEA، TEA): کاربرد در صنایع شوینده و تصفیه گاز.
• اتیلن دی‌کلراید (EDC): ماده اولیه برای تولید PVC.
• وینیل کلراید منومر (VCM): ماده اصلی تولید PVC.
• ترفتالیک اسید (PTA): استفاده در تولید PET و الیاف پلی‌استر.
• متیل اتیل کتون (MEK): حلال صنعتی در رنگ‌ها و رزین‌ها.
• دو اتیل هگزانول (2-EH): کاربرد در تولید نرم‌کننده‌ها و رزین‌ها.
• وینیل استات: استفاده در تولید چسب‌ها و پوشش‌ها.

این دسته شامل هیدروکربن‌هایی است که به‌عنوان خوراک در فرآیندهای پتروشیمی یا به‌عنوان سوخت در صنایع مختلف استفاده می‌شوند. این محصولات به دلیل نقش کلیدی در زنجیره تأمین پتروشیمی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. مهم‌ترین محصولات این دسته عبارتند از:

• اتان: خوراک اصلی برای تولید اتیلن.
• پروپان و بوتان: استفاده در گاز مایع (LPG) و به‌عنوان سوخت.
• برش‌های سبک و سنگین: کاربرد در تولید بنزین و سایر سوخت‌ها.
• رافینیت: ماده اولیه برای تولید آروماتیک‌ها.
• بنزن پیرولیز: محصول جانبی در تولید اتیلن.
• پنتان: حلال و ماده اولیه در فرآیندهای شیمیایی.
• گاز مایع (LPG): استفاده به‌عنوان سوخت خانگی و صنعتی.
• هیدروژن: کاربرد در پالایشگاه‌ها و فرآیندهای شیمیایی.

محصولات پتروشیمی ایران به دلیل تنوع، کیفیت و دسترسی به منابع گازی و نفتی، جایگاه ویژه‌ای در بازارهای جهانی دارند. این محصولات به بیش از 40 کشور صادر می‌شوند، از جمله چین، هند، ترکیه و کشورهای اروپایی. همچنین، توسعه مجتمع‌های پتروشیمی در مناطق ویژه اقتصادی مانند عسلویه و ماهشهر، ظرفیت تولید ایران را به بیش از 80 میلیون تن در سال رسانده است.

آشنایی با بزرگ‌ترین و سرشناس‌ترین شرکت‌های پتروشیمی ایران و محصولات شاخص آن‌ها، دیدی جامع از توانمندی‌های این صنعت استراتژیک ارائه می‌دهد. در ادامه، به معرفی این شرکت‌ها و محصولات برجسته‌شان می‌پردازیم:

پتروشیمی خلیج فارس

شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس یکی از معتبرترین شرکت‌های ایرانی فعال در زمینه تولید محصولات و فرآورده‌های شیمیایی و پتروشیمیایی است. از جمله محصولات شاخص این هلدینگ می‌توان به آلفین، پلی اتیلن، پلی پروپیلن، بوتادین و بنزین پیرولیز اشاره کرد.

پتروشیمی مارون

پتروشیمی مارون یکی از بزرگترین و شناخته‌شده‌ترین تولیدکنندگان محصولات شیمیایی و پلیمری نه تنها در ایران، بلکه در سراسر دنیا است. مهم‌ترین محصولات این مجتمعِ تولید فرآورده‌های پتروشیمی عبارتند از:

• آلفین
• اتیلن گلایکول
• پلی پروپیلن
• پلی اتیلن سنگین
• …

پتروشیمی جم

پتروشیمی جم را به عنوان یکی از برترین و بزرگترین واحدهای تولید آلفین در دنیا می‌شناسند. پلی پروپیلن، پلی اتیلن سبک، پلی اتیلن سنگین، اتیلن و پروپیلن دیگر محصولات شاخص این واحد محسوب می‌شوند.

پتروشیمی زاگرس

شرکت پتروشیمی زاگرس یکی دیگر از سرشناس‌ترین شرکت‌های کلیدی تولید محصولات پتروشیمی است که محصول شاخص آن متانول می‌باشد.

پتروشیمی پردیس

پتروشیمی پردیس که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان محصولات آمونیاک و اوره در دنیا به شمار می‌آید، جزء برترین فعالان صنعت پتروشیمی در ایران است.

پتروشیمی بندر امام

پتروشیمی بندر امام بزرگترین تولیدکننده آلفین ها، آروماتیک ها، پلیمرها، ال پی جی و کلر آکالی در ایران است. سایر محصولات مهم این مجتمع تولید محصولات پتروشیمی به قرار زیرند:

• اتیلن
• پروپیلن
• پلیمر گرید
• پلی اتیلن سبک
• پلی اتیلن سنگین
• اتان
• بنزین پیرولیز
• …

برای مطالعه بیشتر در این زمینه پیشنهاد می شود مقاله بهترین پتروشیمی‌های ایران را بخوانید.

جالب و در عین حال لازم است بدانید که محصولات تولید شده در پتروشیمی را بر اساس کاربرد آن‌ها به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:

پلیمرها

پلیمرها که از جمله مهم‌ترین انواع آن‌ها می‌توان به پلی اتیلن، پلی پروپیلن، PVC، PET، پلی کربنات و… اشاره کرد، موادی با ویژگی های منحصر به فرد هستند. اصلی‌ترین ویژگی‌های پلی اتیلن‌ها که استفاده از آن‌ها در بسته‌بندی، خودروسازی، ساخت و ساز و تولید لوازم خانگی مرسوم است، عبارتند از:

• خواص مکانیکی عالی
• وزن ناچیز
• مقاومت شیمیایی مثال زدنی
• شفافیت
• انعطاف پذیری
• قابلیت فرآیند پذیری در صنایع مختلف
• …

اکثر قریب به اتفاق ظرف‌های غذا و بطری‌هایی که روزانه با آن‌ها سروکار دارید، جزء این دسته از محصولات پتروشیمی هستند.

مواد شیمیایی پایه آلی

به مواد حاوی کربن و هیدروژن که به عنوان ماده اولیه در صنایع شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، مواد شیمیایی پایه آلی گفته می‌شود. اتیلن، پروپیلن و بنزن که استفاده از آن‌ها در تولید مونومرها و حلال‌های مختلف رواج دارد، جزء شناخته‌شده‌ترین مواد شیمیایی پایه آلی محسوب می‌شوند. اسید استیک که در تولید سرکه مورد استفاده قرار می‌گیرد، نمونه بارزی از مواد شیمیایی پایه آلی است.

کودها و مواد شیمیایی کشاورزی

به عنوان یکی‌دیگر از انواع محصولات پتروشیمی که آن‌ها را در راستای افزایش بازدهی محصولات کشاورزی استفاده می‌کنند، می‌توان به کودها و مواد شیمیایی کشاورزی نظیر اوره و آمونیاک اشاره کرد. کودهای پتاسه مانند سولفات پتاسیم که آن را با هدف تامین نیازهای غذایی گیاهان استفاده می‌کنید، جزء این دسته از محصولات هستند.

شوینده‌ها و پاک‌کننده‌ها

مواد اولیه لازم برای تولید شوینده‌ها و سورفکتانت‌ها از دیگر محصولات پتروشیمی تولید شده در پتروشیمی‌های کشور به شمار می‌آیند. پودر ماشین لباسشویی که همه ما تجربه استفاده از آن را داریم، مثالی ملموس از این محصولات است.

داروسازی و بهداشتی

مواد اولیه برای تولید داروها و لوازم آرایشی و بهداشتی نیز یکی دیگر از کارآمدترین انواع محصولات تولید شده در پتروشیمی‌های ایران هستند. استفاده از این مواد در تولید رژلب ها و کرم پودرها مرسوم می‌باشد.

صنایع نساجی

الیاف مصنوعی نظیر پلی استر و نایلون که به طور عمده در صنایع نساجی مورد استفاده قرار می‌گیرند، یکی از پرکاربردترین انواع محصولات پتروشیمی به شمار می‌آیند. استفاده از این الیاف در پارچه‌هایی که خریداری می‌کنید، بسیار مرسوم است.

صنایع ساختمانی

لوله‌های PVC، عایق‌ها و رنگ‌ها یکی دیگر از انواع محصولات تولید شده در مجتمع‌های پتروشیمی هستند که در صنایع ساختمانی کاربرد دارند. همان رنگی که برای رنگ‌آمیزی درب و پنجره‌ها یا دیوارهای اتاقتان مورد استفاده قرار می‌دهید، جزء این دسته از محصولات پتروشیمی است!

صنعت پتروشیمی‌ یکی از سرشناس‌ترین بخش‌های صنایع شیمیایی است که نفتا، گاز طبیعی و اتان را به فرآورده‌های قابل مصرف تبدیل می‌کند. در واقع نفتا (نفت خام)، گاز طبیعی و اتان خوراک صنعت پتروشیمی در راستای تولید محصولات پتروشیمی محسوب می‌شوند. این محصولات به صورت گاز یا مایع و از طریق خطوط انتقال یا تانکرهای حمل وارد مجتمع‌ها شده و پس از فرآوری، به محصولات شیمیایی قابل استفاده نظیر بنزین تبدیل می‌شوند.

مراحل اصلی فرآیند

جویای فرآیند تبدیل نفتا، گاز طبیعی و اتان به فرآورده‌های قابل مصرف هستید؟!

باید خدمتتان عرض کنیم که مراحل اصلی این فرآیند به قرار زیرند:

کراکینگ (Cracking)   

کراکینگ که از آن تحت عنوان خُردایش نیز یاد می‌کنند، فرآیندی است که طی آن مولکول‌های بزرگ هیدروکربنی را توسط گرما، فشار و کاتالیزورها به مولکول‌های کوچکتر تجزیه می‌نمایند. تولید اتیلن و پروپیلن از نفتا یا اتان نمونه ای از فرآیند کراکینگ هستند.

ریفورمینگ  (Reforming)  

فرآیند ریفورمینگ که عمدتا در حضور کاتالیست‌ها انجام می‌شود، فرآیندی شیمیایی برای تبدیل هیدروکربن‌های سنگین به هیدروکربن‌های سبک‌تر و در عین حال ارزشمندتر (آروماتیک‌ها) است. در پالایشگاه‌ها این فرآیند را به منظور تولید سوخت با عدد اکتان بالاتر اجرایی می‌کنند.

پلیمریزاسیون (Polymerization)

به واکنش شیمیایی‌ای که طی آن پیوند شیمیایی میان مونومرها برقرار شده و بدین ترتیب پلیمرها تولید می‌شوند، پلیمریزاسیون گفته می‌شود. تولید پلی اتیلن از اتیلن نمونه‌ای بارز از این فرآیند است.

واکنش‌های سنتزی

واکنش‌های سنتزی دسته‌ای از فرآیندهای شیمیایی در پتروشیمی هستند که در طی آن‌ها مواد اولیه نفتی و گازی را به مواد شیمیایی مختلف تبدیل می‌نمایند. تولید متانول از گاز سنتز یکی از رایج‌ترین واکنش‌های سنتزی است.

جداسازی و خالص سازی

جداسازی و خالص سازی که با هدف تولید محصولات باکیفیت‌تر و باارزش‌تر صورت می‌پذیرد، یکی از اصلی‌ترین فرآیندهای پتروشیمی است. بدین منظور از برج تقطیر و واحدهایی نظیر کرایوژنیک، جداسازی هوا و جداسازی غشایی استفاده می‌شود.

بسته‌بندی و ذخیره سازی

بسته‌بندی و ذخیره سازی محصولات پتروشیمی مرحله نهایی فرآیند تولید آن‌ها است.

مثال های فرآیندی

تولید متانول از گاز طبیعی یکی از متداول ترین فرآیندهای پتروشیمی است. در این فرآیند گاز سنتز را طی فرآیند ریفورمینگ به هیدروکربن های سبک تر، ارزشمندتر و آروماتیک تر تبدیل می نمایند. سپس آن را طی فرآیند سنتز به متانول تبدیل نموده و به منظور جداسازی و خالص سازی راهی برج تقطیر می نمایند. متانول به دست آمده از این روش به عنوان حلال در تولید محصولات زیر استفاده می‌شود:

• جوهر
• رزین
• چسب
• رنگ
• …

تولید پلی اتیلن از اتیلن یکی دیگر از فرآیندهای پتروشیمی پرکاربرد است. در این فرآیند اتیلن که یک مونومر است، طی فرآیند پلیمریزاسیون به پلی اتیلن که یک پلیمر است؛ تبدیل می شود. لازم به ذکر است که این تبدیل در دو فاز گازی و مایع صورت می‌پذیرد. در فاز گازی اتلین با به کارگیری کاتالیزورهای خاص به پلی اتیلن تبدیل می‌شود. این در حالی است که در فاز مایع، نخست اتیلن را در یک محلول حل نموده و سپس فرآیند پلیمریزاسیون را جهت تولید پلی اتیلن بر روی آن اجرا می‌کنند.

آیا می‌دانید بیشترین صادرات محصولات پتروشیمی مربوط به چه محصولاتی است؟ آیا با بهترین محصولات پتروشیمی ایران برای تجارت و صادرات آشنایی دارید؟ به نظر شما “بهترین” محصولات بازار پتروشیمی بر اساس چه شاخص‌هایی تعریف می‌شود؟ برای خرید محصولات پتروشیمی برای صادرات، شناخت این شاخص‌ها ضروری است.

بهترین محصولات پتروشیمی و پلیمری ایران محصولاتی هستند که:

• حجم تولید بالاتری دارند.
• از کیفیت صادراتی مناسب‌تری برخوردارند.
• تنوع کاربرد چشمگیرتری دارند.
• دارای ارزش افزوده بالاتری هستند.
• قابلیت رقابت در بازارهای جهانی را دارند.

بر این اساس می‌توان محصولات پتروشیمی شاخص صادراتی را شناسایی و معرفی نمود.

معرفی محصولات شاخص صادراتی

لیست محصولات پتروشیمی صادراتی ایران عبارتند از:

متانول

ظرفیت قابل توجه ایران در تولید متانول این محصول را به یکی از محصولات شاخص پتروشیمی برای صادرات تبدیل نموده است.

اوره و آمونیاک

گستردگی روزافزون نیاز جهانی به کودهای شیمیایی این محصول را به جمع محصولات پتروشیمی شاخص صادراتی ملحق کرده است.

پلی اتیلن و پلی پروپیلن

کاربردهای وسیع این محصولات در صنایع پایین دستی موجبات قرارگیری آن‌ها در دسته محصولات شاخص صادراتی را فراهم ساخته‌اند.

PVC

اصلی‌ترین دلیل تناسب این محصول پتروشیمی برای صادرات، اهمیت فوق‌العاده آن در صنعت ساختمان عنوان شده است.

کشور ما به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی عالی و دسترسی ساده به خوراک ارزان نظیر گاز طبیعی در زمینه تولید محصولات شاخص صادراتی، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. به گونه‌ای که می‌تواند از کشورهای رقیب در منطقه نظیر عربستان سعودی، قطر و امارات پیشی گرفته و سهم زیادی از بازار رقابت را از آن خود نماید. در حال حاضر تعداد قابل توجهی از کشورهای دنیا مایل به خرید محصولات پتروشیمی از ایران هستند.

توانایی پتروشیمی زاگرس در تولید متانول، قدرت پتروشیمی پردیس در تولید اوره و آمونیاک و نیز ظرفیت پتروشیمی جم و مارون در تولید پلیمرها موجب شده که این شرکت‌ها در تولید محصولات صادراتی نام برده موفق عمل کنند.